Hayvanlarda Çinko Eksikliği Belirtileri Nedir, Nelere yol açar

Çinko yetersizliği, hayvanlarda genel olarak yem tüketimi, büyüme oranı, yumurta ve kuluçka veriminde azalmalara sebep olur. Yapılan deneysel çalışmalar sonucunda çinko bakımından noksan yemlerle beslenen broyler civcivlerindeki canlı ağırlık artısı ile karkas ve karaciğer ağırlıklarının, yemine çinko katılmış hayvanlara oranla daha düşük bulunduğu bildirilmiştir.

Çinko eksikliğinde hayvanlarda gelişme geriliği görülür ve epitel hücrelerin metabolizması bozulur. Sığır ve domuzlarda deri ve yemek borusundaki epitelyum hücrelerinin keratinlesmesi ile belirgin parakeratozis olusur. Boynuz, kıl, tüy, yapağı gibi keratinli yapılarda şekil bozuklukları görülür. Yaraların iyilesmesi gecikir ve üreme etkinliği bozulur.

Çinko, organizmada çesitli enzimatik sistemlerde rol oynadığı için yetersizliğinde bu sistemlerin fonksiyonlarında olumsuzluklar görülür. Çinko yetersizliği olan hayvanlarda yangısal olmayan, ateşsiz, kronik seyirli deri enfeksiyonları görülür. Çinko spermatozoonların olgunlaşması için gereklidir. Noksanlığında kuzularda testislerin büyümesi bozulur ve spermatogenezis tamamıyla durur. Çinko yetersizliğine bağlı olarak ratlarda ve tavuklarda östrogenezis bozukluğu gözlemlenmistir. Tavuk yumurtasındaki embriyolar da olumsuz etkilenerek iskeletlerde deformasyon ve göğüs vertebralarında bozukluklar oluşur.

Çinko metabolizmasındaki bozukluk hipofizin gonadotropik hormonlarını doğrudan etkileyerek testisler ve prostatta bozukluklara neden olur. Ayrıca, domuzlarda paratiroit bezi etkinliğinin baskılanmasına yol açar. Tavukların kemiklerinde anormal oluşum çinko eksikliğinin en tipik belirtisidir. Ayrıca, canlı ağırlık kaybı çinko yetersizliğine bağlı olarak çeşitli proteolitik enzimlerin varlığı ile ilgilidir.

Çinko Zehirlenmesi - Güvenli Üst Sınırı

Yemlerine yüksek miktarda çinko katılan rat ve tavukların gelismelerinin geriledigi, canlı ağırlıklarının normalden düşük çıktığı ve dokularındaki çinko düzeylerinin arttığı bazı arastırmacılar tarafından ileri sürülmekle birlikte, sözü edilen türlerin tolere edebildikleri çinko dozları hakkında bir bilgiye rastlanılmamıstır. Yapılan deneysel başka bir çalışmada ratlara oral yolla verdikleri artan düzeydeki çinkonun canlı ağırlıkları değiştirmediği ancak 500 ppm ve üzerindeki çinko dozlarının toksik olduğunu bildirmişlerdir. Aynı araştırmacılar serum AST düzeyinin ratlara oral yolla verilen 500, 1000 ve 2000 ppm dozlarında çalışma süresi sonuna kadar (22 gün) yükseldiğini bulmuşlardır.

Çalışmalarda Her kg vücut ağırlığına günlük olarak 80 ppm çinko oksit içeren köpek diyetlerini aylarca yedirmelerine ragmen sağlıkla ilgili bir problem tespit edilememiştir. Köpeklerde bireysel olarak çinko zehirlenmeleri bulunmuş ancak bu vakalarda çinko tüketimi bildirilmedigi için halen köpekler için çinkonun toksik veya ihtiyaç fazlası düzeyi (güvenli üst sınır – safe upper limit – SUL) konusunda belirsizlik söz konusudur.

Köpeklerde Çinko ihtiyaçları

Köpeklerde büyüme ve yaşama payı çinko ihtiyaçları NRC (1) ve NRC (3) tarafından bildirilmistir. İlk yayınlanan NRC (1) tavsiyelerine göre her kilogram vücut agırlıgı için bir günlük çinko ihtiyacı büyüme için 1,94 mg ve yaşama payı ihtiyacı ise 0.72 mg kadardır. Aynı yayında kuru madde bazında köpek mamaları için tavsiye edilen çinko düzeyi 35.6 ppm dir. Bu düzeyde çinko aynı mamanın gramında 3.67 kcal ME olacak şekilde hesaplandığı bildirilmiştir.

2006 yılında yayınlanan NRC (3) tavsiyelerine göre ise sütten kesildikten sonraki dönemde büyümekte olan köpek enikleri için çinko ihtiyacı 100 ppm dir. Bu miktar diyetin kuru madde bazında her kilogramı için 12 gr Ca, 10 gr P, ve 4.000 kcal ME içermesi durumunda söz konusudur.