Kedi Türlerinin Tarihsel Gelişimi, Dünya’ da Dağılışı

Türkiye; Asya, Avrupa ve Afrika’nın kesiştiği yer olması nedeniyle genetik kaynak, çeşitlilik bakımından zengindir. Anadolu’ da ve yakın bölgelerinde birçok hayvan türünün evcilleştirildiği görülmektedir.

Eski çağlardan bu yana kediler insanın dikkatini çeken ve ilgisini gösterdiği tür olmuştur. Kediye saygı duyup mumyalama, tören gibi etkinliklerle değer gösteren evcilleştirmede önemli rol alan Mısır’ da kediler annelik ve bereket tanrıçası ‘Bastet’i simgeliyordu. Hintliler de kediye değer vermiş ve inançlı kişilerin kedi beslemesi konusunda zorunluluk getirmişlerdir.

Mısır’ dan kediler tüccarlar ve kaşifler aracılığı ile gizli bir şekilde Avrupa’ya getirilmiş ve evcilleştirilmesi yaygınlaşmıştır. 2017 yılında yapılan bir araştırmada, 9.000 yıl önce Yakın Doğu’daki çiftçiler tarafından evcilleştirilen kedilerin günümüzdeki evcil kedi ırkının kökenini oluşturduğu bildirilmiştir.

30 milyon yıl öncesinden bugüne dek evrimsel bir değişim göstermeyen veev kedisi boyutlarına sahip, kuyruğu uzun, dişleri sivri ve pençeli avcı olarak  ilinen ‘Proailuruslar’dan 20 milyon yıl önce evrim göstererek ayak uçları ile yürüyen ve köpek dişleri keskin olan ‘Pseudaelurus’lar gelişmiştir. Vahşi kedilerle benzerlik gösteren ‘Pseudaelurus’tan kılıçdişli kediler (machairodontinae) ve kediler (felidae) olmak üzere iki grup oluşmuştur ve modern kedi ailesinin ilk üyeleri oldukları düşünülmektedir.

Afrika, Avrupa, Asya, Amerika’nın kuzeyi ve kuzeybatısının güneyine kadar olan yerlerde yaşamış olan ilk büyük kediler, Batı ve Doğu Avrupa, Asya, Java Adası, Afrika ve Amerika’da yaşamış olan leopar ve jaguarlar tarihsel gelişimlerinde çok fazla evrim geçirmemişlerdir.

Robinson (1977) tarafından verilen bilgiye göre ‘Felidae’ familyasındaki kedilerin kromozon sayısı 36 veya 38 dir. Değişimin çok farklı olduğu köpeklerin ise kromozon sayısı 38 – 78 arasında değişiklik göstermektedir. Kediler; Aslan, Kaplan, Leopar gibi büyük kediler, Çitalar ve evcil kedilerin tamamının içine girdiği ‘Felis’ grubu olmak üzere 3’ e ayrılır. Küçük kedilerin otuzdan fazla çeşidi vardır. Dünyanın sıcak olan tüm ülkelerinde kedigillere rastlanabilir.

Evcil kedilerin kökeninin Avrupa vahşi kedisi (Felis silvestris silvestris) veAfrika vahşi kedisi (Felis silvestris libyca) ve küçük bir olasılık olsa da Orman kedisi (Felis chaus) olduğu savunulmaktadır. Evcilleştirmenin yapıldığı (M.Ö.5000) yıllarında Orta Doğu ve Kuzey Afrika’da evcil kedilerin yaşadığı bilinmektedir. Afrika vahşi kedisi daha büyük olmakla beraber evcil Tekir kedisiyle tüy rengi açısından ve anatomik olarak benzer iken, Avrupa vahşi kedisi evcil kedisiyle boyutları yakın fakat anatomik yapı açısından farklılık taşır. Avrupa vahşi kedileri sert karaktere sahip olup evcilleştirilememiş ve evcil kedilerle çiftleştirildiklerinde yavrular kısır ve zayıf olurken, Afrika vahşi kediler insana yakın yaşayabilmiş ve evcilleştirilebilmiş ve evcil kedilerle çiftleştiklerinde sağlıklı durumlar ortaya çıkmıştır. Kısaca ‘Felis silvestris lybca’nın Asya’daki alt türleri bu
bölgedeki evcil kedinin atasını oluşturmaktadır.

Dünyada evcil kedilerin yayılışındaki en önemli etken; rat ve fare ile mücadelerde insanların kedileri kullanmalarıdır.

‘Felidae’ (kedigiller) ailesi 39 türden oluşmakta ve 10-15 milyon yıl öncesinde yaşamış ‘Pseudaelurus’ isimli son atadan gelmektedir.
‘Felidae’ ailesinin mensubu olan Tekir kedisi 3,4 milyon yıl önce evrilen Felis lybica’nın günümüze olan uzantısıdır. ‘Felis silvestris lybca’ Yakın Doğu ve Mısır populasyonlarında farklı dönemlerde gen havuzuna birçok katkıda bulunmuştur. Evcil kedi: ‘Felis’ cinsine, ‘Felis silvestris’ türüne ve ‘Felis silvestris lybica’ alt türüne aittir.