Mamaları; Genel Kalite, İçerik Özellikleri, Sağladığı Faydalar ve Fiyat Yönünden Sınıflandırma

1. Premium ve Süper-Premium Mamalar
Premium pet food terimi kedi ve köpeklerin değişik yaşam safhaları sırasında ihtiyaç duydukları optimal besin maddelerini sağlamak amacıyla üretilen mamalar için kullanılır. Bu ürünlerde sindirilebilirliği yüksek olan ve mükemmel olarak nitelenebilecek içerikler bulundurularak kedi ve köpeklerin farklı ırk özellikleri, farklı yaşam dönemleri ve yaşam şekilleri değerlendirilerek üretimleri sağlanır.

Örneğin zor işlerde çalışan köpekler için performans mamaları, yetişkin petler için özel bakım mamalar, gebelik ve laktasyon dönemindeki dişiler için, yavru köpekler için mamalar geliştirilmiştir. Büyük ırk köpeklerin eklem koruyucusu maddeleri bulunduran mamalar, bağışıklık sistemini destekler nitelikte formüle edilmiş mamalar, yaşlı kedi ve köpeklerin ihtiyaçlarına özel mamalar; çok çeşitli fonksiyonel ve yüksek kaliteli içerikler sayesinde sağlık yönünden faydalar sağlayan süper premium mamalara örnek teşkil etmektedirler.

Bu grup mamalar sabit formülasyonlar kullanılarak hazırlanır ve böylelikle market fiyatları veya içerik komposizyonları üretilen farklı partilerde değişiklik arz etmemektedir. Üretimlerinde kullanılan yüksek kaliteli içerikler, uygulanan testler ve araştırmalar bu grup mamaların diğerlerine göre daha pahalı olmalarını sağlar. Bununla birlikte yüksek sindirilebilirlik ve besinsel özellikleri ile az miktarlarının yeterli olmasından dolayı birim maliyet yönünden diğer mamalarla karşılaştırılmalıdırlar.

2. Organik ve Doğal Mamalar
ABD ve Kanada’ da alternatif Pet Mamaların satışındaki artışa dikkat çeken (Pet Food Ind 2008)’e göre toplam mama satışlarının %5 ini teşkil eden bu grup mamalar 2003 ile 2007 yılları arasında pazar payını %50 oranında arttırmıştır.

Bilindiği gibi organik insan gıdalarında hayvansal kaynaklı içeriklerin antibiyotik ve büyüme hormonu kullanılmamış hayvanlardan elde edilmesi, bitkisel kaynaklı gıdaların ise pestisit, sentetik gübre veya iyonize radyasyon uygulanmamış olması gerekmekte ve biyo-mühendislik ürünlerin kullanımı da yasaklanmaktadır. Bu ürünler sertifikalı iken pet mamalarında böylesi bir sertifikasyon bulunmamaktadır.

Doğal mamalar başta koruyucular olmak üzere renklendiriciler ve tatlandırıcılar içermezler. Tokoferol, askorbik asit, biberiye ekstraktı gibi doğal antioksidanlar kullanıldığından bu mamaların raf ömürleri sentetik antioksidan kullanılanlara göre daha kısadır. Organik pet maması doğal mama terimini karşılarken doğal mamaların hepsinin organik olması sözkonusu değildir.

3. Çiğ Mamalar
Son yıllarda çiğ yiyeceklerin kedi ve köpek diyetlerinde kullanılması az da olsa bazı hasta sahiplerince kabul görmektedir. Hasta sahiplerinin büyük çoğunluğu evcil hayvanlarını piyasadan temin ettikleri mamalar ile beslerken, ABD ve Avustralya’da köpek sahiplerinin yaklaşık %25’inin köpeklerin normal diyetlerine çiğ et ve kemik ekledikleri tespit edilmiştir.

Evcil hayvanlarının birincil diyeti olarak çiğ yiyecekleri kullanan hasta sahipleri yaklaşık %3’lük bir dilimi oluştururlar. Köpekleri çiğ yiyeceklerle
besleyenler bu canlıların evrimsel geçmişlerinde karnivor olmalarını dayanak gösterirler. Çiğ yiyecek taraftarları, av hayvanları ile beslenen vahşi atalarında olduğu gibi köpeklere ısı işlemi görmüş mamaların uygun olmadığını savunmaktadırlar. Vahşi kurtlar ile köpekler ve onların vahşi atalarının av davranışları ve karınlarını doyurma modelleri arasındaki ilişkinin neden olduğu algı da çiğ yiyecek verme talebini etkilemektedir.

Hiçbir objektif veri olmamasına rağmen çiğ yiyecek verme taraftarları, çiğ etin kedi ve köpeklerde bağışıklık sistemi üzerine olumlu etkileri olduğunu
savunmakta, bu etkilere; enerji artışı sağlanması, vücut kokusunda azalma, deri ve tüy yapısında düzelme gibi örnekler verilebileceğini ifade etmektedirler.

Evde hazırlanmış veya dondurularak, pastörize edilerek, dehidrate edilip soğutularak piyasaya arz edilen çiğ yiyecekler; analiz edildiklerinde kalsiyumfosforun yetersiz ve oranlarının çok düşük, vitamin D ve çinko düzeyinin ise aşırı fazla olabileceği ortaya konulmuştur.

4. Vejeteryan Mamalar
Vejeteryanizm terimi geniş bir diyetsel uygulamayı ifade emek için kullanılmaktadır. Ovovejeteriyanlar bitkisel gıdaları ve yumurtayı tüketirken, laktovejeteriyanlar bitkisel gıdalar ile süt ürünlerini tüketirler. Ovolaktovejeteriyanlar bitkileri, yumurta ve süt ürünlerini tüketir. Veganizm de sadece bitkisel orijinli gıdalar tüketilir, diyette hayvansal kökenli hiçbir ürüne yer verilmemektedir.

Dini inançlar, etnik veya sağlık kökenli endişeler nedeniyle ve az da olsa kendileri vejeteryan olan bazı pet sahipleri hayvanlarına vejeteryan veya vegan diyetler verebilmektedirler. Kedi ve köpekler için ticari vejeteryan diyetler mevcuttur. Köpekler daha çok omnivor olduklarından onlar için vejeteryan veya vegan diyetler hazırlamak mümkün iken, obligat karnivor olan kediler hayvansal kaynaklı besinlere ihtiyaç duymaktadırlar.

Vejeteryan formülasyonlarda oluşacak taurin, vitamin A, araşidonik asit yönünden oluşacak eksiklikler sentetik formlarının kullanılması ile giderilmeye çalışılmaktadır.

5. Ev Yapımı Mamalar
Ticari olarak üretilen mamaların güvenilir, kolay, ekonomik olmaları sayesinde hayvan sahiplerince büyük oranda tercih edilmelerine rağmen, bazı hayvan sahipleri ev yapımı yiyecekleri tercih etmektedirler. Son yıllarda ticari mamalarda katkı maddeleri ve sentetik koruyucuların kullanımında görülen artış, bazı hayvan sahiplerini bu ürünleri kullanmamaya yöneltmiştir. Ev yapımı diyetlerle beslemenin başlıca problemi çoğunun besleyiciliğinin ve besin madde içeriğinin yeterince tespit edilemiyor olmasıdır. Karnivor oldukları düşünülerek kedi ve köpeklerinin diyetlerinin tamamı et ürünlerinden oluşturulmaya çalışılmaktadır. Böylece protein içeriği çok yüksek olmakta, kalsiyum-fosfor oranı tersine dönmektedir.

Remillard (2008) kediler için yapılan ev diyetlerinin yağ kaynağı olarak yetersiz ve dengesiz olduğunu rapor etmiştir. Streiff ve ark. (2002) ise ev yapımı diyetlerin esansiyel vitamin ve mineraller açısından dengeli olmadığını bildirmişlerdir.