Ahşap ve ahşap atıklarının geri kazanımı, dünya genelinde artan bir ilgi ve farkındalık ile sürdürülen önemli bir süreçtir. Geri kazanım çalışmaları, hem üretici hem de tüketici bilincinin oluşmasına katkı sağlamakta ve bu süreçlerin yaygınlaşmasıyla çevresel etkilerin azaltılması ve dünya ekonomisine olumlu katkılar sağlanmaktadır. Ahşap atıklar, yapı malzemelerinin üretiminde çeşitli katkı maddesi olarak kullanılmakta ve bu konuda yapılan araştırmalar verimli ve olumlu sonuçlar ortaya koymaktadır. Mimarlık alanında ahşap atıkların yapı malzemesi olarak kullanımının yaygınlaşması, hem doğanın korunmasına hem de çevresel etkilerin azaltılmasına yardımcı olmaktadır.
Ahşap atıkların yaşam döngüsü boyunca oluşan atıkların her aşamasında alınacak önlemler ile çevresel etkilerin azaltılması mümkündür. Geri kazanılmış ahşap atıkların kullanımının yaygınlaşması, kaynakların korunmasına ve atıkların oluşturacağı çevresel ve ekonomik yükün hafifletilmesine önemli katkılar sağlayacaktır. Bu bağlamda, odun peletinin beton malzemede agrega olarak kullanımının incelendiği bir tez çalışmasında elde edilen sonuçlar aşağıda özetlenmiştir:
- Taze Beton Özellikleri:
- Odun peleti katkısı taze betonda slump değerini arttırmıştır. Odun peletinin su emme oranı dikkate alınarak ilave su eklenmesi, slump değerinin artmasına sebep olmuştur. OP3, OP5 ve OP7 serilerinde katkı oranı arttıkça çökme değeri artmış ancak çökme sınıfı S2 (50-90 mm) değişmemiştir.
- Tüm serilerde odun peleti katkısı taze betonda yoğunluk değerini azaltmıştır. En düşük yoğunluk değeri 1660 kg/m³ ile OP7 serisinde görülmüştür. Bu durum, odun peletinin doğal agregaya göre daha düşük özgül ağırlığa sahip olmasından kaynaklanmaktadır.
- Sertleşmiş Beton Özellikleri:
- Suya doygun ve etüv kurusu numunelerde en yüksek yoğunluk değeri K serisinde, en düşük değer ise OP7 serisinde elde edilmiştir. Etüv kurusu yoğunluk değerlerine göre, birim hacim kütle sınıfı K için D 2,0, OP3 ve OP5 için D 1,8, OP7 için ise D 1,6 olarak belirlenmiştir.
- Boy değişimi en az K ve OP3 serilerinde görülmüştür. K serisinde ağırlık değişim oranı fazla olmasına rağmen boy değişimi daha tutarlı olmuştur. Katkılı serilerde odun peletinin suyu tutması nedeniyle buharlaşma daha yavaş gerçekleşmiştir.
- Kapilarite değerleri incelendiğinde, odun peleti oranının artması beklenirken OP5 serisinde en düşük, K serisinde en yüksek değer elde edilmiştir. Odun peleti, kılcal boşlukları doldurarak kapilariteyi azaltmıştır.
- Odun peleti oranının artması ile ağırlıkça ve hacimce su emme değerleri artmıştır. Katkılı ve katkısız serilerde hacimce su emme değerleri ağırlıkça su emme değerlerinden daha yüksek çıkmıştır. En düşük su emme değerleri OP3 serisinde olmuştur.
- Odun peleti katkısı sertleşmiş beton numunelerde porozite değerlerini arttırmıştır. Bu durum, yoğunluk, kapilarite, basınç dayanımı, eğilme dayanımı, ultrases geçiş hızı ve kompasite değerlerinde azalmaya sebep olmuştur.
- Basınç dayanımı, eğilme dayanımına kıyasla daha yüksek oranda azalmıştır. En düşük katkı oranı olan OP3 serisinde basınç dayanımı %47 ve eğilme dayanımı %13 azalmıştır. OP5 serisinde bu oranlar %60 ve %35, OP7 serisinde ise %66 ve %44 olarak belirlenmiştir.
- 150 mm’lik küp ve eğilme deneyinde kırılan parçalarda yapılan basınç dayanımı testinde, OP3 serisinde 150 mm’lik küp için 28,12 MPa ve eğilme dayanımında kırılan parça için 12,82 MPa elde edilmiştir. Bu değerler ASTM ve RILEM standartlarına uygun olup, taşıyıcı/yalıtım sınıfında değerlendirilmektedir.
- Ultrases geçiş hızı değerlerine göre odun peleti katkılı tüm serilerin beton kalitesinin “zayıf” olduğu tespit edilmiştir. Ancak, odun peleti külünün kullanıldığı çalışmalarda ultrases geçiş hızı değerlerine göre beton kalitesi “iyi” olarak belirlenmiştir. Bu fark, odun peletinin boşluklu yapısından ve öğütülmeden kullanılmasından kaynaklanmaktadır.
- Yüksek ısıda tüm serilerde kütle kaybı %1’in üzerinde gerçekleşmiş ve odun peleti oranı arttıkça kütle kaybı da artmıştır. Odun peleti katkısının yangın dayanımını olumsuz etkilediği ve ek deneylerle ses, ısı ve akustik yalıtım özelliklerinin de araştırılması gerektiği sonucuna varılmıştır.
Sonuç olarak, odun peleti katkılı betonların ASTM ve RILEM standartlarına uygun olduğu ve iç mekanlarda taşıyıcı özellik aranmayan bölme duvarlarda çevre dostu hafif ahşap-beton ürün olarak kullanılabileceği ortaya konulmuştur. Gelecekte yapılacak çalışmalarda odun peletinin öğütme, presleme gibi işlemlerden geçirilerek beton karışımına ikame edilmesi ve yalıtım özellikleri gibi diğer özelliklerin belirlenmesi, odun peleti katkılı betonların farklı alanlarda da işlevsel bir şekilde kullanılmasını sağlayabilir.